Eenvoudig starten met BIM: zo doe je dat

Iglesias Leenders Bylois gaat zeer persoonlijk te werk. Of het nu gaat om openbare gebouwen, kantoorgebouwen, industriële gebouwen, woningbouwprojecten, de bouw en renovatie van individuele woningen of de aanleg van een openbaar domein: “ILB geeft zijn klanten steeds wat ze vragen, maar niet noodzakelijk wat ze verwachten,” zo stelt Leenders. Het bureau organiseert het werk consequent van macro naar micro en benadrukt daarbij het belang van het detail in het geheel. De eenvoud in het concept en het nastreven van creatieve en economisch verantwoorde oplossingen vormen daarbij de uitgangspunten. “We proberen er elke keer iets moois en nieuws van te maken, zonder te vervallen in overmatig experimenteren.”

"Neem een concrete case, zet jezelf een paar haalbare doelen en probeer die in BIM uit te werken." — MEINDERT LEENDERS, architect bij ILB

Deze insteek heeft de architecten al meermaals geholpen bij het binnenhalen van wedstrijdopdrachten, zo ook bij het woonproject Bergerheide in Peer. In opdracht van Vlaanderen Bouwt vzw en in samenwerking met Bouwbedrijf Dethier ontwierp ILB drie parkvilla’s. De voorschriften waren al vrij duidelijk opgesteld en ook de BPA ‘Wonen in het Groen’ moest worden gerespecteerd. ILB zette extra in op dit laatste en koos voor een ontwerp met aandacht voor de open ruimte, waarbij de daken boven op de parkeergarages werden ingericht als groendaken. “Het zijn allemaal BEN-appartementen (Bijna Energie-Neutraal), dus energetisch zit dat ook goed,” benadrukt Leenders. “Daarnaast hebben wij ervoor gekozen om het gebouw een uitgesproken volumetrie te geven, waarbij de terrassen bewust op de hoeken werden gelegd, zodat men per appartement een dubbele oriëntatie kan genieten.”

Organische workflow met Vectorworks

De eerste aanzet voor een ontwerp wordt bij ILB nog vaak in SketchUp uitgewerkt, een stap die Leenders binnenkort hoopt over te slaan. “SketchUp creëert wel snel heel mooie beelden, die de essentie van het ontwerp laten zien, maar zodra je er 2D-plannen in moet genereren, loop je vast.” De voorlopige keuze voor SketchUp als eerste schetsprogramma is ingegeven vanuit tijdsgebrek, meent Leenders: “Vectorworks lijkt initieel een grotere tijdsinvestering te vragen, maar eigenlijk komt het rendement gewoon later. Met SketchUp gaat het schetsen heel snel, maar achteraf zit je alles wel opnieuw te tekenen.” Het is dus dubbel werk en bovendien overbodig.

“In Vectorworks kun je heel rudimentair beginnen, met vormen of met ruimtes, dan de muren, de vloer... Vervolgens kun je blijven detailleren. Met jouw ontwerp groeit ook het model. Het verloopt zeer organisch.”

Een softwarepakket dat blijft verrassen

Het is niet zo dat ILB geen enkel ander pakket heeft uitgeprobeerd doorheen de jaren. “Tot op heden voelen wij ons het best bij Vectorworks. Het programma is intuïtief en flexibel. Vectorworks laat ons toe om op een snelle manier gepersonaliseerde concepten te vertalen naar de verschillende bouwpartners. Het kan daarbij gaan om het ontwerp van een open haard, maar evengoed om de aanleg van een marktplein.” Leenders benadrukt hierbij het voordeel dat Vectorworks niet vervalt in kant-en-klare oplossingen die je uit een bibliotheek plukt. “Andere programma’s leggen nogal vaak de nadruk op de bibliotheken, maar dat mag nooit de focus worden. We zijn in eerste plaats ontwerpers. BIM is daarbij een middel om het ontwerp te optimaliseren, maar het is nooit het doel. Dat lijken de andere pakketten echter wel te suggereren.”

"In tegenstelling tot wat sommige pakketten beloven, kun je niet alles uit de bibliotheek halen. Als je daar van uitgaat, dan kun je uiteindelijk niets meer ontwerpen." — MEINDERT LEENDERS, architect bij ILB

Vectorworks heeft de laatste jaren enorm grote stappen gezet op het BIM-front, zonder daarbij de 2D-waarde van het programma uit het oog te verliezen. “Dit zet Vectorworks echt vooraan wat betreft het slim ontwerpen. Met Vectorworks kun je na aanvang van je 3D-ontwerp nog dingen aanpassen in 2D. Dat kunnen de andere programma’s niet. Toch schrijft Leenders bibliotheken niet af: “Vroeger was het een frustratie dat je al die klassen meekreeg. Wij hadden toen zelf een standaard, gebaseerd op een bepaalde lotenstructuur, en die zorgde voor vermenging.” Het vroeg dus een aanpassing van de architecten hun workflow om de bibliotheken correct te integreren. “Dat vraagt wat tijd, maar eens je merkt waarvoor je die aanpassingen doet, weet je de nieuwe werkwijze wel te appreciëren. Des te meer daar Vectorworks steeds de geijkte standaard gebruikt. Dat is het fijne aan deze software: je blijft dingen zien en je blijft dingen leren.”

De beheersing van BIM

Ook bij de overstap naar BIM voelde Leenders de initiële weerstand van zijn collega’s vlug wegebben. “Velen denken bij BIM enkel aan Open BIM, het uitwisselen van IFC-bestanden en het aanpassen van het 3D-ontwerp zelf. Maar dat is niet alles.” Leenders is van mening dat men BIM vaak veel te nauw ziet: rekenbladen, raamstaten en zelfs bladkaders, al deze zaken rekent hij tot BIM. “Voor mij is BIM efficiënt tekenen. Het oproepen van plannenlijsten zorgt voor een meer professionele werkwijze, net als de abonnementen. Via abonnementen kunnen de teamleden die nog niet zo bedreven zijn in 3D toch bijdragen aan het ontwerp. Zij kunnen het 2D-gedeelte voor zich nemen, of het intekenen van ruimtes en het opwerken van gevels.” Leenders heeft het nieuwe Vectorworks-commando Teamwerk kort overwogen, “maar voor onze workflow lijkt dat momenteel niet nodig. We werken bijna nooit tegelijkertijd aan hetzelfde bestand.”

Een ander belangrijk BIM-aspect dat Leenders hier aanhaalt, is de mogelijkheid om snedes rechtstreeks uit je 3D-model te genereren. Het enige waar je voor moet opletten volgens de architect, is de drang naar te veel detail. “Veel architecten willen alles uittekenen, elke spijl van een balustrade, elke suggestie van een plantenpot ... Vaak wordt zelfs het interieur mee geschetst. Dat is natuurlijk niet nodig en maakt het bestand ook zeer zwaar. Uiteindelijk is BIM een verhaal van jezelf kunnen beheersen en de essentie proberen te vatten in 3D.”

"Te veel detail uittekenen is niet nodig. Uiteindelijk is BIM een verhaal van jezelf kunnen beheersen en de essentie proberen te vatten in 3D." — MEINDERT LEENDERS, architect bij ILB

Ook bij het uitwisselen van IFC-bestanden is het soms nodig om je in te tomen. Niet alle details moeten met derden worden gedeeld. Zo bleek bij het ontwerp van Bergerheide een kolom in de muur een gewenste export in de weg te zitten. “Gelukkig werd het opgelost door de kolom om te vormen tot een symbool. Af en toe heb je een work-around nodig. Dat is logisch. Jij ontwerpt op jouw manier en bouwt je eigen BIM-model op. Welk programma je ook verkiest, het zal je BIM-model nooit voor jou maken. Dat moet je zelf doen.”

Een ruime blik op open BIM

Zodra de architecten de bestandsgrootte onder controle hadden, deden ze enkele succesvolle uitwisselingstests met bevriende ingenieursbureaus. Ook Dethier, ontwikkelaar en aannemer van het project in Peer, was zeer over de IFC-export te spreken. “Ze pasten er verschillende query’s op toe, genereerden metselwerkblokken in het bestand en gebruikten bijvoorbeeld little BIM om de wapeningsplannen sneller te produceren.”

Ondanks de bruikbare IFC-bestanden koos Dethier er uiteindelijk toch voor om zelf een BIM-model te produceren, waarbij ze de tekeningen van ILB als basis hanteerde. “Voor dit BIM-project hebben we voortgebouwd op de bestaande voorontwerptekeningen. Daardoor zaten er wel wat gekke maten in het bestand. Sommige lijnen bleken zelfs niet helemaal evenwijdig aan elkaar. Dat is niet onlogisch, er werken heel wat verschillende architecten tegelijk aan zo’n bestand.” Leenders beseft ondertussen dat ze beter van nul aan een nieuw model waren begonnen. “Een voorontwerp mag al eens een paar millimeter afwijken hier en daar, maar IFC-bestanden behoren volledig te kloppen.”

De ontwerpen die ILB naar voren schoof voor uitwisseling, bleken uiteindelijk te gedetailleerd. Zo tekenden de architecten consequent een uitsparing in de muur waar er verluchting moest komen, elke gevellatei werd uitgewerkt, evenals alle zichtbetonnen plintjes. “Je moet als architect natuurlijk voldoende gedetailleerd te werk gaan, maar onze export was al zo goed als gelijk aan de productieplannen en dat is ook niet de bedoeling.”

Beginnen met BIM? Gewoon doen

Hoewel niet alle uitwisseling even vlot is verlopen, blijft Leenders zeer positief over Bergerheide als Open BIM-project: “Het was een zeer goede leerschool, zowel voor ons als voor Dethier.” Doorheen het proces hebben beide partijen hun eigen werkterrein afgebakend. Het ontwerpen bleef bij de architecten liggen, terwijl de aannemer de uiteindelijke werkhuistekeningen voor zich nam. Daarbij werd het Vectorworks-model steeds als referentie gebruikt, wat de onderlinge communicatie sterk bevordert.

“Op onze werfvergaderingen moet er nu vrij weinig gebeuren. Er duiken geen grote problemen meer op. Dat is het goede aan BIM en tekenen in 3D: ieder pijnpunt kom je al tegen tijdens het bouwen van het model.”

Initieel kost BIM’en best wat werk, maar uiteindelijk haal je die investering er volgens Leenders altijd wel weer uit. “Los van het feit dat je veel problemen kunt oplossen nog voordat ze zich stellen, kun je ook veel data halen uit het 3D-model. Zo hebben we vorige week een raamstaat voor alledrie de blokken moeten maken. Die ramen klopten tot op de millimeter. Er was bepaald waar de invoeghoogte zat, waar een verbrede onderregel, enzovoort. Ruim tweehonderd ramen moesten we in kaart brengen en dat was op een namiddag gedaan. Begin daar maar eens aan in 2D. Dat kost je een week.

”Na zijn ervaringen met Bergerheide is Leenders volledig voor BIM met Vectorworks gewonnen, al moet het volgens hem niet meteen om volledig Open BIM gaan. “Ik denk dat veel mensen terughoudend zijn omdat ze niet meteen all the way willen gaan. Maar dat moet niet. Om te beginnen met BIM, moet je jezelf gewoon een aantal doelen stellen. Neem een concrete case, iets kleins, en probeer dat in BIM te zetten. Hoe vroeger dat je ermee begint, hoe beter.”

Zelf aan de slag met BIM? Laat je verder inspireren door andere voorbeelden op onze blog!